حمل و نقل کالای خطرناک به جابه‌جایی موادی گفته می‌شود که به دلیل ویژگی‌های شیمیایی، فیزیکی یا بیولوژیکی خود می‌توانند برای انسان، محیط زیست و وسایل نقلیه خطرآفرین باشند. این کالاها شامل مواد قابل اشتعال، مواد سمی، مواد منفجره، گازهای فشرده و مواد رادیواکتیو می‌شوند.
استانداردهای بین‌المللی حمل کالای خطرناک
برای جلوگیری از وقوع حوادث و اطمینان از حمل ایمن این مواد، سازمان‌های بین‌المللی استانداردهایی برای حمل و نقل کالای خطرناک تدوین کرده‌اند. برخی از این سازمان‌ها عبارتند از:
IATA (انجمن بین‌المللی حملونقل هوایی) برای حمل کالای خطرناک در هواپیما
IMDG (کد بین‌المللی کالاهای خطرناک دریایی) برای حمل و نقل دریایی
ADR (موافقت‌نامه اروپایی حمل کالاهای خطرناک جاده‌ای) برای حمل جاده‌ای
RID (مقررات حمل و نقل ریلی مواد خطرناک) برای حمل ریلی
دسته‌بندی کالای خطرناک
براساس استانداردهای بین‌المللی، کالاهای خطرناک به ۹ کلاس اصلی تقسیم می‌شوند:
- مواد منفجره (Explosives) : شامل موادی که قابلیت انفجار، ایجاد آتش‌سوزی شدید یا پرتاب ترکش دارند.
- گازها (Gases) : گازهای فشرده، مایع‌شده یا محلول تحت فشار شامل گازهای قابل اشتعال (مانند پروپان)، گازهای غیر قابل اشتعال و غیرسمی (مانند نیتروژن)، گازهای سمی(مانند کلر)
- مایعات قابل اشتعال (Flammable Liquids) : مایعاتی که نقطه اشتعال (Flash Point) آن‌ها 60 درجه سانتی‌گراد یا کمتر است (مانند بنزین، اتانول)
- جامدات قابل اشتعال (Flammable Solids):مواد جامدی که به راحتی شعله‌ور می‌شوند یا در اثر اصطکاک آتش می‌گیرند. شامل: جامدات قابل اشتعال (مانند فسفر قرمز) ، موادی که خودبه‌خود آتش می‌گیرند (مانند فسفر سفید)، موادی که در تماس با آب گازهای قابل اشتعال تولید می‌کنند (مانند سدیم)
- مواد اکسیدکننده و پراکسیدهای آلی (Oxidizing Substances and Organic Peroxides):مواد اکسیدکننده که باعث اشتعال یا تقویت آتش می‌شوند (مانند نیترات آمونیوم)، پراکسیدهای آلی که ناپایدار هستند و ممکن است منفجر شوند (مانند بنزوئیل پراکسید)
- مواد سمی و عفونی (Toxic and Infectious Substances): مواد سمی که در صورت بلع، استنشاق یا تماس، خطر جدی برای سلامتی دارند (مانند سیانیدها)، مواد عفونی شامل میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا (مانند ویروس‌ها و باکتری‌ها)
- مواد رادیواکتیو (Radioactive Materials): شامل موادی که دارای پرتوهای یونیزان هستند و می‌توانند به انسان و محیط آسیب برسانند (مانند اورانیوم)
- مواد خورنده (Corrosives):موادی که در تماس با پوست یا فلزات باعث خوردگی می‌شوند (مانند اسید سولفوریک، سود سوزآور)
- سایر مواد خطرناک مانند باتری‌های لیتیومی و مواد مغناطیسی (Miscellaneous Dangerous Goods): شامل موادی که خطراتی دارند اما در دسته‌بندی‌های دیگر جای نمی‌گیرند (مانند باتری‌های لیتیومی، مواد مغناطیسی)
حمل کالای خطرناک در هواپیما
حمل کالای خطرناک در هواپیما به دلیل محدودیت‌های شدید ایمنی و ریسک بالای این مواد، نیازمند رعایت مقررات دقیق IATA است. برخی از مهم‌ترین نکات شامل:
- بسته‌بندی ویژه و مقاوم در برابر ضربه و نشت
- درج برچسب‌های هشداردهنده مطابق با استانداردهای IATA
- ارائه اسناد و گواهینامه‌های مربوطه قبل از ارسال بار
بسته‌بندی کالای خطرناک
یکی از مهم‌ترین نکات در حمل و نقل کالای خطرناک، بسته‌بندی صحیح آن است. بسته‌بندی باید ویژگی‌های زیر را داشته باشد:
- مقاوم در برابر نشتی و ضربه
- دارای علائم هشداردهنده و برچسب‌گذاری صحیح
- سازگار با نوع حمل و نقل (زمینی، هوایی یا دریایی)
- استفاده از بسته‌بندی‌های تأیید شده توسط سازمان‌های بین‌المللی
کالای خطرناک دریایی و حمل آن در کشتیرانی
حمل کالای خطرناک دریایی باید مطابق با کد IMDG انجام شود. موارد زیر در این نوع حمل و نقل اهمیت دارد:
- استفاده از کانتینرهای مقاوم در برابر نشت و خوردگی
- تفکیک مواد ناسازگار جهت جلوگیری از واکنش‌های شیمیایی
- ارائه اسناد دقیق شامل اطلاعات ماده، شیوه حمل و نکات ایمنی
الزامات قانونی و آموزش کارکنان
برای حمل و نقل کالای خطرناک، شرکت‌ها باید از الزامات قانونی خاصی پیروی کنند. برخی از این الزامات عبارتند از:
- دریافت مجوزهای لازم از مراجع ذی‌صلاح قبل از حمل کالا
- آموزش کارکنان در زمینه شناسایی، جابه‌جایی و مقابله با خطرات احتمالی
- انجام بازرسی‌های دوره‌ای بر روی وسایل نقلیه و تجهیزات بسته‌بندی
- ارائه اطلاعات شفاف به تمامی افراد دخیل در حمل و نقل کالاهای خطرناک
حمل و نقل کالای خطرناک نیازمند رعایت دقیق قوانین و مقررات بین‌المللی است. از بسته‌بندی مناسب گرفته تا برچسب‌گذاری و ارائه مدارک معتبر، تمامی این مراحل به کاهش ریسک‌ها و افزایش ایمنی کمک می‌کنند. بنابراین، شرکت‌های حمل و نقل باید با استانداردهای جهانی هماهنگ باشند تا از بروز حوادث ناگوار جلوگیری شود.
شرکت پل به عنوان یکی از پیشروان صنعت حمل و نقل، خدمات جامع و مطمئنی را در زمینه جابه‌جایی انواع کالاهای خطرناک ارائه می‌دهد. این شرکت با بهره‌گیری از ناوگانی مجهز، پرسنل آموزش‌دیده و رعایت دقیق استانداردهای بین‌المللی، ایمنی و سلامت محموله‌ها را در تمامی مراحل حمل و نقل تضمین می‌کند.
